KRYZTAL

Na de tentoonstelling Agrégat in 2023 zet Contretype/Centre d’Art pour l’Image et la Photographie Contemporaine zijn onderzoek voort naar de tentoonstelling als model voor de presentatie van het werk van een kunstenaar. KRYZTAL is noch een solo- noch een groepstentoonstelling, het ontwikkelt geen thema, het is een nieuwe uitnodiging aan twee fotografen, Sybren Vanoverberghe en Sébastien Reuzé, om hun werk in dialoog te brengen. Voor Agrégat was de uitdaging om twee kunstenaars uit te nodigen die elkaar niet kenden en die radicaal tegengestelde fotografische benaderingen hadden, om een esthetische dialoog tot stand te brengen. Elke kunstenaar moest het risico nemen om zijn of haar eigen praktijk te decentraliseren. 

Sybren Vanoverberghe en Sébastien Reuzé daarentegen kennen elkaar al en hebben met elkaar gemeen dat ze allebei al werk getoond hebben in het FOMU in Antwerpen, Reuzé in 2019 en Vanoverberghe in 2020. Hoewel ze elk op een ander punt in hun artistieke carrière staan, zijn ze allebei bezig met een zoektocht naar de mogelijkheden die het medium fotografie te bieden heeft. We weten weinig over het onderzoek dat de Gentse Sybren Vanoverberghe uitvoert op het gebied van de experimentele fotografie, we zijn meer vertrouwd met dat van Sébastien Reuzé, die sinds 1993 in Brussel gevestigd is en een praktijk heeft die de codes van de abstracte fotografie behendig doorkruist. 

KRYZTAL is de keuze die ze hebben gemaakt voor een unieke zwerftocht door het abstracte fotografische territorium.
Sybren Vanoverberghe’s zwart-wit werk op aluminium bevraagt de relativiteit van fotografische representatie. Hij werkt in series en werpt, of het nu gaat om landschappen of industrieterreinen, een archeologische blik op ruïnes, natuurlijke artefacten en restanten, wat overblijft wanneer plaatsen hun functie hebben verloren. Hij reageert op de relativiteit die de essentie is van fotografie met poëzie en esthetiek. Met Conference Of The Birds (2020) maakte hij een serie desolate, stoffige landschappen, leeg van menselijke aanwezigheid, tragisch en desolaat, dun bezaaid met afbrokkelende aarde en vervallen palmbomen. Gefotografeerd in wit, brandend, verblindend licht, werden de palmbomen, die het leidmotief van de serie vormden, geleidelijk getransformeerd tot grafische tekens die een abstractie leken op te roepen in plaats van representatie. In de serie Desert Spiral  (2022-2023) roepen relikwieën en bouwmaterialen, evenals oude symbolen die in steen zijn gegraveerd, een mysterieuze, tijdloze kosmogonie op. De voorgrond neemt geleidelijk het beeldoppervlak in, waardoor diepte wordt geblokkeerd en het oog naar het beeldoppervlak wordt getrokken. 

De serie Sandcastles & Rubbish van Sybren Vanoverberghe (2018-2021) is een ware materiologie van metalen details en oppervlakken, gebogen metalen platen en minerale fragmenten die eerder iets tragisch oproepen dan een staat van industrieel verval. Gebruikte en afgedankte materialen krijgen een monumentale, sculpturale aanwezigheid die krachtig is in haar schoonheid. Verlaten voorwerpen en de willekeurige vormgeving van het landschap door erosie hebben hetzelfde karakter als tijdloze tekens. Deze visuele grammatica, die geleidelijk vorm heeft gekregen, lijkt radicaal te worden bevestigd in de recente series Display Screens (2022-2024) en Musa (2023-2024). Het motief is niet langer gemakkelijk te identificeren; het is puur een object van fotografische visie, dat het hele oppervlak in spanning houdt. De zwart-wit beelden zijn afgedrukt op gepolijste of geborstelde aluminium of messing platen, waarbij het materiaal door reflecties en lichtspel het onderwerp opslokt. Het oog focust tussen dichtbij en veraf, tussen de afstand die nodig is om het motief te begrijpen en tot de beschouwing van het detail. Er is geen andere voorstelling dan een neutraal, generiek beeld, bijna abstract, dat bevroren en ingeschreven lijkt in de metalen scherven en glinsterende oppervlakken. 

De foto’s krijgen een monumentale aanwezigheid, het is niet langer het onderwerp dat hen schaal geeft, maar het geheel van een fotografisch object. De werken spelen met ruimte en verlaten zelfs soms de muur om verticaal op de vloer gepresenteerd te worden. Sybren Vanoverberghe ziet zijn werk als een radicale vergelijking tussen het fotografische beeld, visie, licht en de drager. Misschien is dit waar zijn werk dat van Sébastien Reuzé ontmoet, in Reuzé’s interesse in literatuur: zijn fotografische praktijk verleent industriële ongelukken en reliëfs een giftige schoonheid.

Sébastien Reuzé blijft spelen met de elementen waaruit fotografie in oorsprong bestaat. Hij werkt met analoge fotografie en gebruikt kleuren, vormen en materialen als woorden en zinnen uit zijn eigen wereld en verbeelding. Alle elementen zijn in spanning en het plastische effect verstoort nooit de optische intensiteit. Als bewonderaar van de Amerikaanse fotografie ontvouwt zijn werk zich als een visuele roadmovie, waarin irrationele en hallucinerende verhalen zich ontvouwen en bezoekers worden geconfronteerd met flitsen van de werkelijkheid als fantasmagorische spiegels. Sébastien Reuzé is een avontuurlijke fotograaf. Hij voedt zich met de landschappen die hij bezoekt en de scènes die aan zijn ogen voorbijtrekken. Hij legt ze vast en slaat ze op in zijn archief, zodat hij ze later opnieuw kan bekijken, ze opnieuw kan inkleuren en ze door het prisma van zijn verbeeldingskracht kan plaatsen. Kleur staat centraal in zijn vocabularium. Iriserend, verzadigd, contrasterend of flitsend, ze weerspiegelen zijn eigen ‘elders’ op wisselende manieren. In zijn eigen woorden: «mijn beelden laveren tussen verschillende interpretaties, als een koorddanser op zoek naar evenwicht». Tot slot is het dwarsbomen van de regels en het inroepen van het toeval een specifiek kenmerk van zijn benadering. Sébastien Reuzé is een fervent adept van «opzettelijke technische fouten», zozeer zelfs dat hij van onscherpte, overbelichting, straling, kleurverloop, vervaging en reflecties een waar lexicon maakt. Zijn fotografie heeft iets giftigs en tegelijk epifanisch. Noch Sybren Vanoverberghe noch Sébastien Reuzé maakt het uit of hun werk verwijst naar een vermeende objectiviteit of een echte tijdelijkheid. Hun enige zorg bij representatie is dat een fotografisch artefact moet leiden tot een optische dialoog, een visueel aanspreken van de kijker, die een krachtige zintuiglijke en herinneringservaring biedt. Voor KRYZTAL werkten ze beiden met beelden uit hun archieven die, losgemaakt van hun geschiedenis en hun tijd, ‘vrij’ werden van betekenis, zoals kneedbare tekens. 

Hier presenteert Sybren Vanoverberghe nieuwe werken geïnspireerd op zijn Display Screen reeks, afdrukken van foto’s van planten en industrieel afval op smalle platen gepolijst en geborsteld aluminium. Het zijn bijna fotografische sculpturen, allemaal gelijkwaardig en gelijkaardig, die de visuele referentiepunten en maatstaven worden voor een ervaring van de ruimte. Het licht speelt op deze glanzende, reflecterende oppervlakken en veroorzaakt onverwachte visuele effecten die het beeld zichtbaar maken, maskeren en de bezoeker dwingen om te bewegen. Sybren Vanoverberghe heeft een echte performatieve installatie gecreëerd, die doet denken aan de ruimtelijke experimenten van de Amerikaanse minimal art, met name de neonsculpturen van Dan Flavin, waarin de werken en de bezoekers neutrale elementen worden van dezelfde ruimte ter grootte van een lichaam. Het antwoord van Sébastien Reuzé op deze modules die de ruimte onderbreken is een serie abstracte beelden (2002-2020), het resultaat van analoge foto’s die zijn afgedrukt op gemanipuleerd lichtgevoelig papier. Deze foto’s zijn klein en worden bevestigd met plakband, ze vormen glinsterende punctuaties op de muren. 

Lichte, kleurrijke en glinsterende contrapunten van de dichtheid en schaal tot de werken van Sybren Vanoverberghe. Het zijn abstracte tekens die dezelfde oorsprong van een fotografisch gebaar delen. Doorheen de tentoonstelling worden bezoekers begeleid door de steeds krachtigere geluiden van rave party’s en explosies. 

De tentoonstelling eindigt in een zwart behangen zaal met de video Mascletà, gemaakt door Sébastien Reuzé in Valencia, Spanje. Elk jaar tijdens carnaval leeft de stad Valencia op het ritme van de Fallas, een periode van jubel die eindigt met enorme vuurwerkshows. De stad is doof en de lucht is verzadigd van rook terwijl de menigte ronddwaalt, geëlektriseerd door de visuele en auditieve uitbarstingen. Sébastien Reuzé liet zijn verwondering de vrije loop en filmde de immateriële sporen die de bewegende lichtbronnen achterlieten, deze vluchtige tekeningen in het licht van de hemel. 

De bezoeker wordt uitgenodigd om zich over te geven aan dit kosmische spektakel, in een opgeschort ritme, in de kaatsingen en ricochets van het videolicht op het oppervlak van de modules van Sybren Vanoverberghe.

Olivier Grasser