Paysages involontaires

In de gedaante van wandelaar of landmeter, alpinist of verkenner, geometer of topograaf, maar in de eerste plaats als fotograaf, doorkruist Edouard Decam onvermoeibaar uitgestrekte berglandschappen (meer bepaald de Pyreneeën waar hij uiteindelijk wortel schiet). Hier legt hij de menselijke sporen vast, de indicaties — architecturaal en soms vernielzuchtig — van humane tegenwoordigheid, evenals hun verhouding tot de ruimte. Sinds zijn afstuderen in 2003 is Decam zowel actief als beeldend kunstenaar, documentairemaker en videast. Hij focust evenzeer op de bebouwde ruimte, op de door hem gekozen territoria als «contactzones tussen de ruimte en de tijd», op de menselijke ingrepen in het landschap, als op de experimentele complexiteit van het door hem aangewende variabele medium of van de unieke ruimtelijke installatie die hij zich eigen maakt…

De in de herfst van 2019 bij Contretype georganiseerde tentoonstelling toont, aan de hand van een aantal reeksen en van twaalf jaar productie, de link tussen «Landscape Scale» (aanvang van het project over dammen in 2006) en zijn recentste werken met bewegende beelden. Op unieke wijze onthullen zich de ondulerende vertakkingen, zowel aards als hemels, van werk dat zich situeert op
het welhaast exacte kruispunt van een plastische aanpak met een uitgebreid esthetisch vocabularium,
en een afstandelijke documentaire strengheid: frontale kadrering en close-up, geminimaliseerde hemel, de horizon buiten bereik verbannen. Samengevat, maar iets te eenvoudig in een vraag gegoten: gaat het hier om landschaps- (ervan uitgaand dat er geen natuur meer bestaat waarin de mens niet ingreep) of architectuurfotografie? … Draait het hier om betrokkenheid of om contemplatie? … Deze vraag wordt ook onmiddellijk opgeworpen door de titel van de tentoonstelling in al zijn tegenstrijdige aspecten. In ieder geval oordeelt de fotograaf niet, hij kiest geen partij, hij zoekt, observeert, legt vast, stelt voor, en overweegt verbanden. Decam heeft niet gewacht op de schokgolven, helaas pas zichtbaar eens onvermijdelijk, van de ecologische dreiging of van de klimaatontregelingen om op kritische wijze de ironische schoonheid en het absurde genie van de grootschalige strategieën vast te leggen die zo kenmerkend zijn voor de communicatie en voor de heerschappij van de mens over zijn omgeving. Zijn onderzoek naar de hydraulische, ruimtelijke en glaciale systemen stimuleert aldus de voortdurende vraagstellingen over onze origine en over de zin van ons tijdelijke bestaan. Door zijn sobere en bewust langzame werkwijze, door te kiezen voor het medium formaat ten koste van het gemak en de labiliteit van het digitale, sluit de aanpak van Decam bovendien (vrijwillig of onvrijwillig?) aan bij deze, reeds niet meer zo prille, economie-ecologie van de blik…

«Onvrijwillige landschappen» stelt als titel op zich vragen bij de schaal zelf van waarden en begrippen: boven, onder, kunstwerk of niet, voltooid, onvoltooid, nooit voltooid, verontrustend of verbazend… 
In de foto’s van Decam worden deze waarden trouwens vaak op hun kop gezet, tussen aarde en hemel, dichtbij en veraf. Tussen dat wat de natuur voortbrengt en dat wat de mens bouwt, is het niet altijd eenvoudig te bepalen wie of wat steunt, wie of wat het terrein ondermijnt of in tegendeel handhaaft in een kwetsbaar en prospectief evenwicht. Wat blijft er over van de architecturale geste, hoe zit het met de intenties van de fotograaf en met de inschikkelijkheid van het gefotografeerde, levenloze object. En wat met het “protocole compassionnel” (de mate van empathie), om een merkwaardige en krachtige uitspraak van auteur-fotograaf bij uitstek, Hervé Guibert, te decontextualiseren. Dit veronderstelt dat we ons ten overstaan van de ons omringende wereld, aandachtig, welwillend, en begripvol opstellen … Door zich weerom tot «landschap» te laten herdopen, geeft de natuur altijd enigszins de indruk zich een dolk in de rug te hebben laten steken. Het adjectief onvrijwillig voegt niets toe aan de slachtofferrol maar benadrukt daarentegen op eenvoudige maar heldere wijze, het einde van een spontane, moeiteloze uitwisseling, de verbreking van een contract of het waarschijnlijke einde van een zekere naïviteit. Misschien biedt dit wel de verklaring voor het welhaast schrijnende aspect van dat wat zich verhult en van dat waar het om draait in de complexe, zwijgende veellagigheid, zowel van het beeld als van het landschap.

Emmanuel d’Autreppe, Curator, september 2019

Vertalling: Marleen Cappellemans 

Website: www.edouarddecam.com

© Edouard Decam, Hoover, 2016 // © Edouard Decam, Santa-Cruz, 2013 // © Edouard Decam, Langmusi, 2017